Remanent na koniec roku

Na 31 grudnia przedsiębiorcy będący osobami fizycznymi mają obowiązek sporządzenia spisu     z natury. Nie muszą tego czynić tylko korzystający z tzw. karty podatkowej.

Spis z natury to jedna z metod inwentaryzacji. Polega na empirycznym ustaleniu rzeczywistej ilości rzeczy. W zależności od ich właściwości, będzie to liczenie, ważenie, mierzenie albo szacowanie. Niedopuszczalnym wypaczeniem idei spisu jest wykorzystanie danych z ewidencji (programów magazynowych itp.). Szacowanie dopuszczalne jest wyjątkowo. Może na przykład dotyczyć materiałów sypkich i płynnych w pryzmach, kopcach, elewatorach czy zbiornikach, albo produkcji w toku.

Wartość spisu z jednej strony zamyka kończący się rok, z drugiej zaś otwiera nowy. Wpływa więc bezpośrednio na wynik podatkowy (dochód lub stratę) obu tych lat. Ustalając ów wynik, do kosztów uzyskania przychodów dolicza się wartość spisu początkowego, natomiast odejmuje wartość końcowego. Reguluje to art. 24 ust. 2 ustawy o PIT. Nieuwzględnienie wartości spisów przy obliczaniu dochodu całkowicie zniekształca wynik. U ryczałtowców spis nie wpływa bezpośrednio  na wysokość podatku. Może jednak mieć znaczenie w razie zmiany formy opodatkowania.

Przede wszystkim spis musi być sporządzony w sposób rzetelny, staranny i trwały, oraz zawierać:

• imię i nazwisko właściciela zakładu (nazwę firmy),
• datę sporządzenia,
• numer kolejny arkusza spisowego,
• szczegółowe określenie inwentaryzowanego składnika,
• jednostkę miary,
• ilość stwierdzoną w czasie spisu,
• cenę za jednostkę miary,
• wartość (iloczyn ilości i ceny),
• łączną wartość spisu,
• klauzulę „Spis zakończono na pozycji…”,
• podpisy osób sporządzających i podpis właściciela zakładu (wspólników).

Odrębności co do zawartości spisu przewidziane są dla księgarń  i antykwariatów, kantorów wymiany walut, lombardów i działów specjalnych produkcji rolnej. Przedsiębiorcy z tych branż powinni sięgnąć do rozporządzenia Min. Fin. z 26 sierpnia 2003 r. w sprawie prowadzenia podatkowej księgi przychodów i rozchodów (Dz. U. z 2014 r. poz. 1037, z późn. zm.).

O sporządzeniu spisu nie informuje się organu podatkowego, gdyż spis na koniec roku jest obligatoryjny. Nie składa się go też w organie, lecz  przechowuje do czasu przedawnienia.

Co spisywać i jak wyceniać

W praktyce problemy koncentrują się wokół dwóch kwestii: co podlega spisowi i jak poszczególne rzeczy wyceniać. Znaczenie ma to niebagatelne, bo wpływa na wartość remanentu. A w zależności   od branży działalności może się w nim znaleźć szczypiorek, nakrętka, albo działka gruntu. W celu ułatwienia spisu sporządzono syntetyczne zestawienie:

  Kategoria rzeczy            Definicja rzeczy                        Jak wyceniać                              towary handlowe wyroby przeznaczone do sprzedaży w stanie nieprzerobionym

według cen zakupu (czyli takich, jakie nabywca płaci, pomniejszonych o VAT podlegający odliczeniu, a przy imporcie – powiększonych     o należne cło, podatek akcyzowy oraz opłaty celne dodatkowe, obniżonych o rabaty i opusty,  a w przypadku nabycia  w darowiźnie lub spadku        – takich, które odpowiadają cenie zakupu takiej samej lub podobnej rzeczy) lub cen nabycia  (cena zakupu + koszty uboczne zakupu do chwili złożenia w magazynie, np. transport, załadunek, wyładunek, ubezpieczenie) albo cen rynkowych   z dnia sporządzenia spisu, jeżeli są one niższe od cen zakupu lub nabycia

materiały (surowce) podstawowe takie, które w procesie produkcji lub przy świadczeniu usług stają się główną substancją gotowego wyrobu; zalicza się tu również materiały stanowiące część składową wyrobu  lub ściśle z wyrobem złączone (np. opakowania – puszki, butelki) oraz opakowania wysyłkowe wielokrotnego użytku (np. transportery, palety), jeżeli nie są środkami trwałymi materiały pomocnicze

takie, które nie są podstawowymi, a są zużywane w działalności i bezpośrednio oddają wyrobowi swoje właściwości;

przykład: leki w przypadku świadczenia usług weterynaryjnych (interpretacja DIS w Bydgoszczy z 19 grudnia 2012 r. znak: ITPB1/415-1069/12/DP)

półwyroby  półfabrykaty, niegotowe jeszcze wyroby własnej produkcji

według kosztów wytworzenia (związane bezpośrednio i pośrednio z przerobem materiałów, wykonywaniem usług lub pozyskiwaniem kopalin, z wyjątkiem kosztów sprzedaży gotowych towarów i usług);

przy działalności usługowej  i budowlanej wartość produkcji niezakończonej nie może być niższa od kosztów bezpośrednio zużytych do produkcji;

produkcję zwierzęcą wycenia się według cen rynkowych,z uwzględnieniem gatunku, grupy i wagi zwierząt

produkcja w toku

 wykonywane właśnie roboty i usługi przed ich ukończeniem wyroby gotowe  wyroby własnej produkcji, których proces przerobu został całkowicie zakończony, wykonane usługi, prace naukowo-badawcze, prace projektowe, geodezyjno-kartograficzne, zakończone roboty, w tym także budowlane braki  nieodpowiadające wymaganiom technicznym wyroby własnej produkcji, całkowicie wykończone bądź też doprowadzone do określonej fazy produkcji; towary handlowe, które na skutek uszkodzenia lub zniszczenia w czasie transportu/magazynowania utraciły częściowo swą pierwotną wartość odpady  materiały, które na skutek procesów technologicznych, zniszczenia albo uszkodzenia utraciły całkowicie swą pierwotną wartość użytkową  według wartości wynikającej  z oszacowania uwzględniającego ich przydatność do dalszego użytkowania towary będące własnością podatnika, znajdujące się poza jego zakładem  na przykład będące w drodze (w tym za granicą), jeżeli jeszcze nie doszło do przeniesienia własności na nabywcę  w zależności od tego, w której z w/w kategorii się mieszczą  towary obce znajdujące się w zakładzie podatnika  na przykład powierzone czasowo przez usługobiorcę, w celu wykonania na nich określonych usług  nie podlegają wycenie; wskazuje się stwierdzoną ilość i podaje, czyją stanowią własność

Kolejność działań z inwentaryzacją powinna być następująca:

1. sporządzenie spisu (precyzyjnie nazwać stwierdzone rzeczy, policzyć je i wpisać do arkusza),
2. dokonanie wyceny w terminie 14 dni,
3. wpisanie do księgi według rodzajów składników, albo jedną sumą, pod warunkiem przechowywania odrębnego, szczegółowego zestawienia.

Zdarza się stwierdzać niesporządzenie spisu albo sporządzenie niezgodnie z rzeczywistością. Bywa też, że spis jest niewłaściwie wyceniony. Dość często ujawnia się nieobjęcie spisem produkcji  w toku, zwłaszcza w przypadku robót budowlanych. Odziaływują takie nieprawidłowości bezpośrednio na wysokość zobowiązania podatkowego.

Leszek Boroch

- pracownik Urzędu Skarbowego w Złotoryi